Từ đầu tháng 1/2025, Trung Quốc đã áp dụng quy định mới, yêu cầu tất cả lô hàng sầu riêng nhập khẩu từ Thái Lan và Việt Nam phải có giấy chứng nhận kiểm định chất vàng O (Auramine O) và cadmium. Động thái này được đưa ra sau khi phát hiện dư lượng chất vàng O trong một số lô sầu riêng từ Thái Lan vào cuối năm 2024. Chất vàng O là một chất nhuộm công nghiệp bị cấm trong thực phẩm do nguy cơ gây ung thư.

Sầu riêng Việt Nam ứng phó với quy định mới

Tại Việt Nam, ngay khi Trung Quốc áp dụng quy định mới, cơ quan quản lý đã nhanh chóng phối hợp với Tổng cục Hải quan Trung Quốc, công nhận các trung tâm xét nghiệm đạt chuẩn và thống nhất quy trình kiểm định.

Tuy nhiên, do Trung Quốc chỉ chính thức phê duyệt vào ngày 17/1, xuất khẩu sầu riêng Việt Nam đã bị gián đoạn gần 1 tuần, khiến nhiều container phải quay đầu tiêu thụ nội địa, gây tổn thất lớn. Điều này cũng kéo giá sầu riêng trong nước giảm kỷ lục.

Sầu riêng đang được tuyển chọn để xuất khẩu. Ảnh: Ngọc Ánh

Nhờ hệ thống xét nghiệm đạt chuẩn với công suất khoảng 100 mẫu/ngày mỗi trung tâm, quá trình kiểm định đã diễn ra nhanh chóng, giúp các lô hàng sớm thông quan. Tính đến ngày 26/1, đã có 9 phòng kiểm nghiệm tại Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh, Cần Thơ và Cà Mau được Trung Quốc chấp thuận. Song, con số này vẫn quá ít so với nhu cầu kiểm định thực tế, khiến tiến độ xuất khẩu chưa đạt kỳ vọng.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Nguyễn Thanh Bình – Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam đưa ra khuyến nghị: “Việc Trung quốc đưa ra những quy định mới về tiêu chuẩn sầu riêng nhập khẩu như chất vàng O, là những quy định bắt buộc các doanh nghiệp xuất khẩu sầu riêng phải tuân thủ. Nếu sầu riêng nhập khẩu vào Trung quốc có chất này sẽ bị từ chối cho thông quan hoặc bị trả lại, vì vậy khuyến cáo với các doanh nghiệp là không sử dụng chất vàng O đối với sầu riêng".

Bà Hoàng Thị Lê, đại diện Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Blue Sky chia sẻ với Báo Công Thương và cho biết: “Chúng tôi cũng mong những cơ sở mã vùng trồng, mã đóng gói sầu riêng thì có thể hướng dẫn cho bà con nông dân về cách sử dụng phân bón, nguồn nước tưới tiêu chuẩn, không sử dụng chất vàng O. Qua đó, sản phẩm của chúng tôi đảm bảo được các điều kiện xuất khẩu ngay từ lúc trồng và thu hoạch”.

Trước việc Trung Quốc siết chặt kiểm định chất lượng sầu riêng nhập khẩu, các quốc gia cần nhanh chóng có những giải pháp đồng bộ để ứng phó, đảm bảo chất lượng sầu riêng xuất khẩu, đồng thời tìm kiếm các thị trường tiêu thụ mới để giảm thiểu rủi ro.

"Doanh nghiệp cần kiểm tra tình trạng sầu riêng trước khi đóng hàng và trước khi làm thủ tục xuất khẩu để hoàn chỉnh hồ sơ lô hàng xin phép xuất khẩu. Việc kiểm tra chất vàng O trong sầu riêng cần được thực hiện bởi các cơ sở kiểm tra được cơ quan chức năng của hai nước cùng công nhận. Đặc biệt, doanh nghiệp cần biết thêm thông tin nên liên hệ với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để được hướng dẫn chi tiết”, ông Bình khuyến cáo thêm.

Sầu riêng Đông Nam Á ‘lao đao’

Việc siết chặt kiểm tra đã khiến nhiều lô hàng từ Thái Lan, Malaysia và Việt Nam, 3 quốc gia xuất khẩu sầu riêng lớn nhất của Trung Quốc bị ách tắc hoặc trả về, buộc các nước xuất khẩu phải nhanh chóng tìm giải pháp ứng phó.

Bộ Nông nghiệp và Hợp tác xã Thái Lan đã ngay lập tức tạm dừng xuất khẩu tại 26 cơ sở đóng gói sầu riêng, sau khi Trung Quốc trả lại hơn 64 tấn sầu riêng nhiễm chất vàng O. Lô hàng trị giá 12 triệu baht này đã bị tiêu hủy vào ngày 7/2 dưới sự giám sát của cơ quan chức năng và báo chí.

Hàng trăm container sầu riêng của Thái Lan cũng bị ùn tắc tại cửa khẩu, buộc chính quyền nước này khẩn cấp cử phái đoàn sang Bắc Kinh, trực tiếp đàm phán với Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) nhằm tháo gỡ rào cản, khơi thông xuất khẩu và bảo vệ lợi ích cho các doanh nghiệp.

Trung Quốc siết kiểm định sầu riêng nhập khẩu. Ảnh: Hoài Anh

Trên thực tế, hải quan Trung Quốc đã hoàn trả khoảng 100 container sầu riêng nhập trước ngày 10/1 cho Thái Lan. Tổng thiệt hại ước tính lên đến 500 triệu baht.

Trong khi đó, Malaysia, dù chưa công bố biện pháp ứng phó cụ thể nhưng đã có kinh nghiệm kiểm soát chất lượng sầu riêng xuất khẩu. Vào tháng 8/2024, Malaysia xuất khẩu lô sầu riêng tươi đầu tiên sang Trung Quốc, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc tiếp cận thị trường này.

Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và An ninh lương thực Malaysia, ông Datuk Arthur Joseph Kurup, nước này đã vận chuyển 40 tấn sầu riêng tươi theo 3 giai đoạn để đảm bảo chất lượng và an toàn thực phẩm. Hiện tại, Malaysia chưa có lô hàng nào bị trả về.